Drie maanden na de inval van de Russen in hun land zijn drie Oekraïense zeilsters neergestreken in Workum. De oudste reist in haar eentje door Europa. Van wedstrijd naar wedstrijd, want terug naar huis is momenteel onmogelijk. ,,Alleen als ik op het water ben, denk ik niet aan die verschrikkelijke oorlog.’’
Sofiia Naumenko (23) komt uit Dnipro, de derde stad van Oekraïne aan de gelijknamige rivier, waarop ze de kneepjes van het ‘zeilvak’ leerde. Noem haar thuishaven geen Dnjepr, zegt de Laser Radial-stuurvrouw, vorig jaar winnares van de Europa Cup. ,,Dat is Russisch en ik ben Oekraïense.’’
De Dnipro stroomt 2200 kilometer door Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne en mondt uit in de Zwarte Zee. Odessa is de grootste stad aan deze forse binnenzee, waar zout (via de Bosporus) en zoet water om voorrang vechten. Hier wonen Alina Shapovalova (15) en Angelina Kozachenko (14), net als Naumenko behorend tot de nationale zeilselectie.
Er is nog een overeenkomst: ook zij zijn van huis en haard verdreven door toedoen van Poetin. ,,Het is ongelooflijk dat één man bepaalt dat deze terreurdaden worden uitgevoerd’’, zegt Alina, die vorige maand in Italië tijdens een evenement met 1100 Optimist-zeilers tot beste meisje werd gekroond. ,,Maar wij geven ons niet over. Wij zijn Oekraïne, geen Rusland.’’
Naumenko deed in februari mee aan races in Spanje toen de oorlog begon. Die maakte een terugkeer naar haar land onmogelijk. Sindsdien rijdt ze in haar tweedehands Mercedes-busje (met op de trailer haar boot en rubberboot) van regatta naar regatta. ,,Zonder coach, die is thuis’’, merkt ze nuchter op.
Eenzaam? ,,Soms. Op de moeilijke momenten zet ik muziek aan, het liefst van U2. Maar het lezen van het nieuws uit mijn land vind ik moeilijker.’’ Gevaarlijk? ,,Dat valt mee. Alleen in de buurt van Barcelona en Alicante moet je als alleenreizende vrouw op je tellen passen.’’
Ze voer afgelopen voorjaar in Spanje, Frankrijk, Kroatië en Italië. Dinsdag arriveerde Naumenko in Workum, rechtstreeks vanaf het Gardameer. De organisatie van de Dutch Youth Regatta biedt haar gratis onderdak aan en wil ook van het inschrijfgeld (160 euro) niets weten. ,,Daar ben ik ontzettend dankbaar voor, want het is voor mij erg lastig om aan geld te komen. Gelukkig krijg ik tot nu toe telkens voldoende geld overgemaakt om de brandstof te kunnen betalen.’’
Alina en Angelina ontmoetten elkaar maandag voor het eerst in Workum. ,,We komen uit dezelfde stad, maar zijn lid van verschillende zeilclubs’’, vertelt Alina. Ook zij verbleef in het buitenland toen de Russen haar land binnentrokken. ,,Mijn vader en ik waren net een dag onderweg naar wedstrijden in Frankrijk. We waren geschokt, een oorlog hadden we tot dan toe voor onmogelijk gehouden.’’
,,Toen we hoorden over de dagelijkse bombardementen maakten we ons natuurlijk grote zorgen. We zijn naar Wenen gereden, waar ik ben gebleven. Mijn vader ging verder naar Odessa om mijn moeder, twee zussen en mijn oma op te halen. Door vrienden in de zeilsport konden we terecht in Zwitserland.’’
De Oekraïens jeugdkampioene is opgenomen in de Zwitserse selectie die het meer van Zug (ten noorden van Lüzern) als thuiswater heeft. ,,Zeilen is voor mij een manier om de oorlog uit mijn gedachten te bannen. Op het water voel ik me vrij. Ben ik niet aan het zeilen, dan voel ik me soms een vluchteling.’’
Ook Angelina belandde in Zwitserland, in de stad Thun aan het gelijknamige meer. De Optimist-zeilster heeft in Odessa het begin van de oorlog meegemaakt. ,,Ik heb de bommen horen vallen. In de schuilkelder waren we veilig, maar mijn ouders besloten dat we het land moesten verlaten.’’
Dat gebeurde in alle haast. ,,We moesten met vijf mensen in één auto, dus er konden niet veel spullen mee. Ik kon weinig zeilkleding meenemen.’’ Van onder haar rode Yankees-pet wijst ze naar haar zeilpak. ,,Dat heb ik van een jongen gekregen.’’
Alle drie zitten ze in spanning over de familie en vrienden die in Oekraïne zijn achtergebleven. Enkele bekenden vechten in de frontlinie voor de bevrijding van hun land. ,,Soms ben ik erg verdrietig’’, zegt Angelina. ,,Ik ben heel dankbaar voor de wijze waarop wij zijn opgevangen. Ook op de regatta’s waaraan wij meedoen, voelen we de betrokkenheid van de mensen.’’
Alina: ,,Het leert ons dat lang niet alle mensen slecht zijn, dat we vertrouwen moeten houden. Tegelijkertijd ben ik bang. De Russen varen nog altijd met oorlogsschepen op de Zwarte Zee en kunnen onze stad heel veel pijn doen. Zolang die dreiging er is, kunnen wij niet terug naar huis. Dat is een trieste gedachte.’’
Met ruim 700 zeilers uit 19 landen (actief in 660 boten) start donderdag op het IJsselmeer bij Workum de vierdaagse Dutch Youth Regatta. Deze grote serie kon twee jaar niet worden gehouden. ,,In vergelijking met 2019 hebben we zo’n vijftig zeilers minder, maar dat is goed te verklaren’’, aldus Valentijn van Duijvendijk namens de organisatie. ,,De deelname uit Azië is iets minder vanwege de corona en vanwege de oorlog in Oekraïne zijn er ook wat minder zeilers uit Oost-Europese landen.’’
Van Duijvendijk c.s. volgen de internationale richtlijnen en hebben daarom één Russische zeiler uitgesloten van deelname. ,,Met pijn in het hart. Die jongen komt met zijn familie al jaren in Workum en kan er ook niks aan doen dat deze oorlog aan de gang is. Hij was bezig met het aanvragen van een Zwitsers paspoort, maar dat is niet op tijd gelukt. Toen hadden we geen keus.’’
(Bron: Leeuwarder Courant, Peter van der Meeren, foto Valentijn van Duijvendijk)