Cora Jongsma en Ernest Bessems exposeren sinds kort in de Gertrudis en De Waag
Wat krijgen we te zien, als kunstenaars de ‘ziel’ van Workum in beeld brengen? Zaterdag wordt het kunstproject Siel fan Súdwest geopend, met in Workum kunstwerken van Cora Jongsma en Ernest Bessems. Hoe er geleefd wordt, in stad en land, met inspanning, verlangens en dromen – dat verbeelden zij als de ziel van Workum.
Tjerk de Reus
Het riet langs de vaarten en het IJsselmeer, het gevoel van vrijheid. En ook de Friese ambachtelijkheid die de stad Workum ademt. Daarop wijst Ernest Bessems als je hem vraagt naar ‘de ziel’ van Workum. Bessems is kunstenaar, woonachtig in Amsterdam. Hij heeft een artistiek werk samengesteld uit diverse objecten, een installatie, met ook videobeelden. Een opvallend onderdeel is een groot skûtsjezwaard: niet gemaakt van hout maar van riet.
Cora Jongsma uit Assen maakt ‘feltscapes’: landschappen van vilt, waarin zij karakteristieken van een landschap laat zien en er haar gevoel in legt. ,,Bij ziel denk ik aan de mensen,” zegt Jongsma: ,,Aan hoe zij bezig zijn geweest in hun landschap, vaak met veel inspanning. Met mijn kunstwerken wil ik dit laten zien, in alle variatie, in het landschap rond de stad. Voor mij telt ook het gesprek, dat dan kan ontstaan. Hoe verhouden wij ons vandaag tot het landschap? Zou het anders kunnen?”
Jongsma en Bessems werden in januari uitgekozen om een artistieke bijdrage te leveren aan het kunstproject Siel fan Súdwest, dat op zaterdag 17 mei van start gaat. Negen musea in de regio zijn bij dit kunstproject betrokken, ook het Jopie Huisman Museum en Warkums Erfskip.
Jongsma en Bessems kregen de opdracht om in een nieuw kunstwerk de ziel van Workum te verbeelden. Allebei hebben ze twee weken in Workum doorgebracht om de stad, de cultuur en de omgeving te leren kennen. Het kunstobject van Jongsma is te zien in de Gertrudiskerk, het kunstwerk van Bessems in De Waag.
Het was een mooie uitdaging, vertelt Ernest Bessems in zijn werkplaats in Amsterdam, om een kunstobject te maken voor Workum. ,,In mijn twee weken Workum, in februari, heb ik overal rondgekeken, heel veel mensen gesproken. Ik wilde echt de cultuur proeven, in de stad en in de omgeving.”
Bessems deed mooie ontdekkingen. ,,Ik kwam in de scheepswerf bij de sluis, waar men nog schepen bouwt op de oude, ambachtelijke manier. Dat kón eigenlijk niet meer, begreep ik, in onze tijd. Maar men wilde volhouden. Stug doorgaan. Dat raakte mij, die onverzettelijkheid. Maar ook dat ambachtelijke van dat scheepstimmerwerk, dat zo anders, zoveel ‘echter’, is dan wat in de consumentenindustrie wordt geproduceerd.”
Dat stugge doorgaan, merkte Bessems, toont iets van de ziel van Workum. ,,Maar ook de kwetsbaarheid die daaronder zit, bij de mensen,” voegt hij eraan toe. ,,Dat is ook een ervaring van verlies: oude tradities die opdrogen of worden losgelaten. Neem nu dat mooie Workumer aardewerk, dat helaas niet meer wordt gemaakt. De golfbeweging die je op mijn skûtsjezwaard ziet, is een verwijzing naar dat Workumer aardewerk. Voor mij een gebaar van respect, voor die oude ambachtelijkheid.”
Cora Jongsma was vooral geïnteresseerd in het landschap rond Workum, hoewel die interesse helemaal samengaat met haar aandacht voor mensen. ,,Hoe mensen zich verbinden met het landschap, dat fascineert mij,” vertelt Jongsma in haar atelier in Assen. ,,Welke moeite hebben mensen gehad met het landschap? Hoe hebben ze voor het landschap gezorgd of naar hun hand gezet? Dat kun je aflezen aan de sporen in het landschap, bijvoorbeeld aan de hoogteverschillen. Daar speelt ook de geschiedenis van het landschap in mee. Als je je daarin verdiept, kom je rond Workum heel mooie dingen op het spoor.”
Naast kunstenaar is Cora Jongsma landschapshistoricus en was ze vaak gastdocent op de kunstacademie in Groningen. Ze werkt met zachte wol die je in lagen tot vilt verwerkt, maar zij is ook een nieuwsgierige onderzoeker, die data verzamelt. Het scheppen van kunst gaat bij haar samen met grondige research, altijd op een specifieke locatie.
Jongsma’s kunstwerken noemt zij ‘feltscapes’, een combinatie van het Engelse woord voor vilt, ‘felt’ en een afkorting van ‘landscape’ ofwel landschap. Jongsma: ,,De drie kunstwerken in de Gertrudiskerk zijn mijn cartografische weergave van verschillende typen landschappen rond Workum. Die hebben mij gefascineerd, ik ben ermee ‘in gesprek’ geweest. In het resultaat zie je kleurverschillen, hoogteverschillen en andere ‘ingrepen’, waarmee ik vertel wat mijn ervaring in het landschap is geweest.”
Tijdens haar verblijf in Workum, in februari en maart, verkende Jongsma drie specifieke landschapstypen rond Workum. ,,Ik was benieuwd welke beslissingen het landschap hebben beïnvloed. Het duidelijkst is dat wel bij het Workumermeer, dat in 1877 is drooggelegd, ten behoeve van landbouwgrond.”
Dit gebied, met het voormalige eiland Breewar, koos Jongsma als inspiratiebron voor een van de drie kunstobjecten. Daarnaast koos zij voor de voormalige vuilstortplaats Jiskepôle en de Workumer Binnenwaard: het beschermde gebied aan de Zeedijk, waar de natuur welig tiert en de Grutto broedt. ,,Deze drie landschappen zijn als feltscapes te zien in de Gertrudiskerk. Ze liggen op de grond, op de donkere kerkvloer, in het licht dat uit de hoge ramen binnenvalt. Ik ben benieuwd welke herkenning dit geeft. Mijn kunstwerken zijn bedoeld als conversation piece: een aanleiding tot gesprek en uitwisseling. Gelegenheid daarvoor hoop ik nog te organiseren, in de maanden van de expositie.”
Bessems vond het mooi, om voor zijn kunstwerk gebruik te maken van specifiek materiaal uit Workum. Om het zo ‘lokaal’ mogelijk te maken, vertelt hij: ,,Ik heb hier in mijn atelier allemaal vistouwen en kabels liggen, die ik gebruik in mijn kunstwerk. Gekregen van de bewoonster van de vuurtoren, samen met ander scheepsmateriaal. Ergens in een dorpje in de buurt heb ik visnetten op de kop kunnen tikken. Zo ademt mij installatie de sfeer en het eigene van de stad.”
Een centraal object in het kunstwerk van Bessems is, zoals gezegd, een skûtsje-zwaard, dat grotendeels uit riet bestaat. Hoe moeten we dit begrijpen, wat heeft hij ermee op het oog? Bessems: ,,Het riet staat voor de vrijheid en de dynamiek van de natuur. Het groeit maar door, alle kanten op. Het ambacht en het riet, zoals dat samengaat in mijn kunstwerk, die verbeelden iets van de vrijheid en de dynamiek van de natuur. Die omarm je en je leeft ermee, terwijl je toch ook je eigen koers zet. Dit beeld toont iets van harmonie, die we naar mijn idee zouden moeten zoeken. Daar zit ook een zekere eenvoud in, een besef dat het leven goed kan zijn: iets waar we vandaag naar op zoek zijn, is mijn idee.”
(Bron Friso)
Onderschrift foto Ernest Bessems:
Ernest Bessems in zijn atelier met een keramieken anker dat bij zijn kunstwerk hoort, gebakken door Siete Koch.
Onderschrift foto Cora Jongsma:
Cora Jongsma laat een keramiek zien dat de Bijenkamp in de Workumer Binnenwaard verbeeldt. Siete Koch bakte dit voor haar.
